Jak wspierać rozwój motoryki małej!

Mała motoryka to wszystko, co dotyczy ruchów palców i dłoni. Prawidłowe funkcjonowanie motoryki małej jest uzależnione od prawidłowej budowy i czynności układu ruchu oraz układu nerwowego. Motoryka mała określa zespół wszelkich czynności, które są wykonywane przy pomocy rąk, nie jest ona cechą wrodzoną, którą dziecko posiada już po urodzeniu. Każdy człowiek musi wykształcać i doskonalić motorykę małą. Aby ten proces kształcenia i doskonalenia był jak najbardziej skuteczny, powinien zacząć się w możliwie jak najwcześniej. Początkowo dziecko uczy się chwytania zabawki, następnie układania klocków, trzymania sztućców, kolorowania aż do nabywania umiejętności pisania czy zawiązywania sznurowadeł. Motoryka mała jest wykształcana poprzez swobodny ruch i codziennie czynności, ale także w trakcie konkretnie ustalonych i wymyślonych w tym celu zabaw.

Co można zaproponować dzieciom i jak sprawić, by w ćwiczeniach nie było miejsca na nudę?

1. Swobodne rysowanie na dużych arkuszach papieru.
2. Malowanie gąbką, dłońmi, stemplowanie obrazków palcami zamoczonymi w farbie.
3. Rysowanie po śladzie.
4. Wycinanie nożyczkami po narysowanych liniach. 
5. Gniecenie, toczenie, wałkowanie, ugniatanie różnorodnych mas plastycznych.
6. Ugniatanie plasteliny i zapełnianie nią powierzchni różnych kształtów np. koła, kwadratu, trójkąta lub wyklejanie nią kolorowanki (rozgniatanie, rozciąganie palcem plasteliny w wyznaczonym obszarze).
7. Kolorowanie kolorowanek.
8. Rysowanie w liniach wzorów literopodobnych i szlaczków.
9. Zabawy paluszkowe np. Rodzina - zabawa polega na głaskaniu i dotykaniu kolejno wszystkich paluszków dziecka, zaczynając od kciuka i potem kolejno włączając palec wskazujący, środkowy, serdeczny i mały.
   Ten paluszek to jest dziadziuś,
   a ten obok to babunia.
   Ten paluszek to jest tatuś,
   a ten obok to mamunia.
   A ten to dziecinka mała… (tu pada imię dziecka).
   I jest rodzinka cała (zamykamy rękę dziecka w piąstkę).
10. Rysowanie palcem na tacce wysypanej np. kaszą manną.
11. Nawlekanie makaronu, koralików na sznurowadło, sznurek.
12. Gra w bierki, pchełki.
13. Zawijanie pasków papieru na ołówek.
14. Odkręcanie i zakręcanie butelek, słoików.
15. Zagniatanie kulek z bibuły, krepy, kartki.
16. Przypinanie klamerkami prania.
17. Przenoszenie szczypcami, klamerką małych przedmiotów, kulek do pojemnika.
18. Darcie gazet, kartek.
19. Łączenie liniami zaznaczonych kropek, punktów, cyferek.
20. Układanie obrazków z drobnych elementów np. koralików.
21. Zabawy w pstrykanie folią bąbelkową.
22. Wkładanie moment do skarbonki.
23. Cięcie plastikowych słomek i tworzenie z nich korali.
24. Układanie puzzli, klocków.
25. Zabawy z piłeczkami z wypustkami (np. masaż dłoni, nakładanie gumeczek recepturek na piłkę).
26. Przesypywanie ziaren, kaszy makaronu lub innych. Zanurzanie dłoni w misce z kaszą, fasolą, grochem, i innymi ziarnami to rewelacyjna gimnastyka dla ręki.
    
27. Zawiązywanie sznureczków, zapinanie guzików i suwaków. Samodzielność przede wszystkim, to doskonały czas na próby samodzielnego ubierania.

To tylko wybrane przykłady ćwiczeń, ponieważ możliwości jest dużo więcej.

Niepokojące objawy dysfunkcji, które mogą wskazywać na zaburzenia małej motoryki dzieci: 

• Niechęć do podejmowania aktywności ruchowej, czynności samoobsługowych (ubieranie, wiązanie sznurowadeł, zapinanie guzików) i manualnych (malowanie, lepienie z plasteliny, układanie drobnych przedmiotów), trudności w posługiwaniu się prostymi narzędziami.
• Opóźniony rozwój praksji (umiejętności planowania ruchowego dotyczącego zwłaszcza nowych czynności motorycznych).
• Obniżona precyzja i szybkość ruchów docelowych.
• Mała wyćwiczalność w zakresie opanowywania ruchów drobnych związana z nadmiernym lub obniżonym napięciem mięśni oraz brakiem koordynacji wzrokowo-ruchowej dotyczącej pracy palców, dłoni i przedramienia; problemy z koordynacją obu rąk podczas zabaw manipulacyjnych.
• Wydłużony czas opanowania oraz wykonania wyuczonych czynności motorycznej.
• Niechęć dotykania nowych i różnorodnych faktur.
• Dostarczanie sobie dodatkowych doznań proprioceptywnych i domaganie się zdecydowanego i mocnego ucisku dłoni (dziecko siada na własnych dłoniach, bardzo mocno zaciska ręce na przedmiotach, uderza rękami
  w przedmioty o ostrych i wyraźnych fakturach).
• Zbyt silne lub utrzymujące się ponad wiek rozwojowy występowanie synkinezji (współruchów towarzyszących ruchom docelowym) co świadczy o zaburzeniach rozwoju ruchowego, procesów automatyzacji czynności motorycznych.
• Zaburzenia napięcia mięśniowego (obniżony, podwyższony lub zmienny tonus mięśniowy), szczególnie w obrębie kończyny górnej i obręczy barkowej.
  

Pracując nad trudnościami manualnymi należy pamiętać, iż trudności z motoryką małą mają swoje podłoże w:

• złym przystosowaniu posturalnym,
• nieadekwatnym napięciu mięśniowym,
• osłabionych mechanizmach równoważnych,
• problemach z czuciem powierzchniowym,
• problemach z percepcją wzrokową,
• problemach z koordynacją wzrokowo-ruchową.

Sprawność motoryczną musimy wykształcać poprzez ciągły, swobodny ruch a także działania sterowane, które poprawiają ogólną sprawność ruchową ciała. By prawidłowo stymulować rozwój ruchowy dziecka należy zatem pamiętać, że zaczyna się on od motoryki dużej (ogólnej sprawności ruchowej) a późniejszym etapem jest rozwój motoryki małej. Istotne jest także to, aby ćwiczenia miały formę zabawy, przez co dzieci będą wykonywać je dużo chętniej, pojmując wykonywanie zadania jako przyjemność, a nie żmudną pracę.

Zapraszam Rodziców, których niepokoją trudności manualne swoich dzieci.